Chuyện tình của công chúa Ê-đê và quốc vương Champa

Vua Po Romé ch?t ?úng vào lúc v??ng qu?c Champa s?p ??. Theo t?c l? Champa x?a, nh?ng ng??i v? c?a vua ph?i lên giàn h?a thiêu cùng ch?ng. Trong nh?ng ng??i v? vua, ch? có th? phi Bia Than Can d?ng c?m nh?y vào l?a.

S? li?u c?a v??ng qu?c Champa c?, có nhi?u giai tho?i v? cu?c ??i v? hoàng ?? cu?i cùng là vua Po romé và 3 ng??i ph? n?, m?t là công chúa Ch?m, m?t là công chúa Ê ?ê, và m?t là công chúa Ng?c Khoa, con c?a chúa Nguy?n nh? trong bài ca Chiêm Thành Ni Danak Po Romé có câu: “Vua Po Romé có 3 v?: 2 ng??i gi?ng da s?m và 1 ng??i Vi?t Nam…”. Tuy nhiên trong 3 ng??i v? ?ó, ch? có công chúa Ê ?ê H Drah Jan Kp? – con gái c?ng c?a m?t tù tr??ng Ê ?ê, là ng??i ?ã sinh ra con cái cho vua Po Romé.

[links()]

Tháp Po Romé, ti?ng Ch?m là “Bimong Po Romé” ???c xây d?ng t? th? k? XVII, th? v? vua Po Romé, v? vua cu?i cùng c?a v??ng qu?c Champa, là di tích ???c x?p h?ng qu?c gia hi?n nay, là m?t trong nh?ng di tích v?n hóa quan tr?ng c?a dân t?c Ch?m.

Theo ngu?n s? li?u thì vua Po Romé thu?c t?c ng??i Churu, thu? nh? tên là Jakathaot. Po Romé sinh ra trong m?t gia ?ình khá gi? ? Panduranga b?i ng??i m? ??ng trinh. Vì ch?a có ch?ng mà có con, nên m? con Po Romé b? ông bà ngo?i ?u?i kh?i nhà, lang thang t? làng này sang làng khác.

Po Romé l?n lên trong hoàn c?nh ?ó, cùng m? ki?m s?ng b?ng cách ?i ch?n trâu thuê. C?u bé c?ng th??ng xuyên b? ch? nh?o t?i các n?i bi?t lai l?ch c?a mình. V??t qua nh?ng l?i d? ngh?, Po Romé l?n v?t lên thành m?t chàng trai khôi ngô, tu?n tú, vóc dáng khác ng??i.

??nh m?nh ?ã ??a ??y chàng làm m?c ??ng cho vua Po M?h Taha. Po Romé có tài b?n cung, m?i chi?u ?i v?, chàng mang v? nh?ng th?, s?n d??ng…Truy?n thuy?t k? là, tr?a n?, ham mê theo d?u chân nai, chàng ?i mãi vào r?ng ??n m?t l? r?i n?m ngh? d??i g?c cây cao.

?ang thiu thiu ng?, m? m?t ra chàng nhìn th?y hai c?c than l?a ?? l?ng gi?a tán lá: m?t con r?ng kh?ng l? ?ang nhìn ??m ??m mình, chàng ho?ng h?t b? ch?y và l?c ???ng, mãi t?i mò m?i tìm ??n nhà. Sáng sau khi th?c d?y, th?n s?c Po Romé hoàn toàn ??i khác: ph??ng khi, oai v? l? th??ng.

Lúc này, vua Po M?h Taha ?ã già nh?ng ch?a tìm ???c ng??i n?i ngôi, vì ông ch? có 1 ng??i con gái. M?t hôm, nghe th?y ti?ng Po Romé ?u?i chó su nhà, v? chiêm tinh c?a vua Po M?h Taha b?o ??y chính là gi?ng vua t??ng lai c?a Champa.

Tháp Po Romé

Khi xem k? t??ng m?o Po Romé, v? chiêm tinh ti?n c? chàng lên nhà vua và ???c ch?p thu?n. Công chúa Bia Than Cih ???c g? cho Po Romé. Vài tháng sau, Po Romé lên ngôi vua tr? vì ??t n??c, sau khi lên ngôi vua l?y tên hi?u là Po Romé, tr? vì v??ng qu?c Champa (1627 – 1651).

Po Romé là v? vua có nhi?u công tr?ng ??i v?i s? nghi?p phát tri?n c?a dân t?c Ch?m nh?: dung hòa s? mâu thu?n gi?a c?ng ??ng ng??i Ch?m Ahíer (Ch?m ?nh h??ng tôn giáo Bà-la-môn) và c?ng ??ng ng??i Ch?m Awal (Ch?m ?nh h??ng H?i giáo c?).

Po Romé cho l?p th? ?ô Kraung Ala ? Bal Caung, phát tri?n công trình th?y l?i nh? ??p Cà Tiêu (Banâk Katéw), ??p Chavin (Banâk Caping), ??p Marên (Banâk Marén)… t??i cho ??ng Kraung Biuh hàng v?n m?u, c?ng c? tri?u ?ình, trao ch?c T? t??ng quân, H?u t??ng quân cho Xah Bin, Palak Bin.

R?i thân hành qua Kalentan 7 n?m dùi mài kinh Coran l?n phép thu?t, g?ng mình ?? hóa gi?i mâu thu?n tôn giáo ?ang ngày càng tr?m tr?ng trong v??ng qu?c. V?i công lao nh? v?y nên khi m?t, vua ???c c?ng ??ng ng??i Ch?m tôn th? nh? m?t v? th?n.

Po Romé là m?t v? vua có nhi?u công l?n v?i dân t?c Ch?m và c?ng là m?t ng??i ?àn ông r?t say mê nhan s?c. Sau khi k?t hôn v?i ng??i v? ??u Bia Than Cih (ng??i Ch?m Bàni), Bia Than Cih không có con, ?i?u ?ó làm vua Po Romé h?t s?c ?au bu?n, cu?c hôn nhân gi?a vua Po Romé và hoàng h?u Bia Than Cih vì th? c?ng không tr?n v?n.

Po Romé ?ã l?n l?i ?i kh?p các x? s? ?? tìm thu?c v? ch?a b?nh cho hoàng h?u nh?ng tìm ki?m mãi c?ng vô v?ng. M?t hôm, vua Po Romé ??n x? s? c?a ng??i Ê ?ê, ông tình c? g?p cô gái Ê ?ê xinh ??p H Drah Jan Kp? và ?ã say ??m H Drah Jan Kp? ngay cái nhìn ??u tiên.

Công chúa Ê ?ê H Drah Jan Kp? là con gái c?ng c?a m?t v? tù tr??ng ng??i Ê ?ê. H Drah Jan Kp? là con gái r??u c?a v? tù tr??ng Ê ?ê này. Trong ti?ng Ê ?ê, H Drah Jan Kp? có ngh?a là công chúa H?t m?a, vì th? v? công chúa Ê ?ê này còn ???c ng??i Ê ?ê x?a ??n nay g?i cung kính và yêu quý v?i tên Công chúa H?t m?a.

Tù tr??ng r?t yêu quý Công chúa H?t m?a, coi Công chúa H?t m?a là v?t báu trong nhà, luôn nói s? tìm cho H Drah Jan Kp? m?t ng??i ch?ng x?ng ?áng. Nhan s?c c?a H Drah Jan Kp? ???c ng??i Ê ?ê ví ??p nh? h?t m?a, có th? t??i mát c? mùa màng khô h?n, ?em ??n s?c s?ng m?i cho muôn cây, muông thú.

Khi vua Po Romé g?p H Drah Jan Kp?, vua ?ã ??a H Drah Jan Kp? v? kinh thành, c??i nàng làm v? hai. Nàng tr? thành th? h?u Bia Than Can c?a Po Romé. Sau này, vua Po Romé còn có thêm m?t ng??i v? là công chúa Ng?c Khoa – con chúa Nguy?n, g?i là nàng Bia Ut, nh?ng ch? có nàng Bia Than Can là ng??i duy nh?t sinh cho vua Po Romé nh?ng ??a con kháu kh?nh.

Theo s? li?u c?a ng??i Ch?m, khi công chúa H?t m?a v? kinh thành, nhan s?c c?a nàng nh? nhan s?c c?a n? th?n m?t tr?i, ?ã chinh ph?c các th?n dân c?a vua Po Romé.

T?t c? ??u tin r?ng, nàng Bia Than Can không ch? là ng??i v? ??p c?a vua Po Romé, mà còn là ng??i s? sinh ra ??a con n?i dõi cho hoàng t?c Ch?m, ?úng nh? cái tên công chúa H?t m?a – cái tên c?a s? ?âm ch?i, n?y l?c c?a nàng.

Qu? nhiên sau này ?i?u ?ó ?ã thành s? th?t, ngày th? h?u Bia Than Can h? sinh các công chúa, hoàng t?, là nh?ng ngày kinh thành Champa say men l? h?i, chào ?ón ng??i k? nghi?p c?a vua Po Romé.

Vua Po Romé ?ã có 2 ng??i v? xinh ??p, ?ã có nh?ng ??a con xinh x?n và m?t v??ng qu?c v?i nh?ng th?n dân yêu quý v? vua c?a mình. Th? h?u Bia Than Can là ng??i hi?n lành, tuy sinh con cho vua Po Romé nh?ng bi?t ph?n th? thi?p, nên gi? ???c m?i giao h?o v?i hoàng h?u Bia Than Cih.

Hai ng??i v? c?a vua Po Romé s?ng hòa bình v?i nhau trong hoàng cung. Nh?ng sau này vua Po Romé v?n c??i thêm m?t ng??i v?, là công chúa Ng?c Khoa, con gái c?a chúa Sãi Nguy?n Phúc Nguyên.

Công chúa Ng?c Khoa là nàng công chúa có nhan s?c nghiêng n??c nghiêng thành c?a Chúa Sãi Nguy?n Phúc Nguyên. M?t l?n vì mu?n sang v??ng qu?c Champa ch?i, công chúa Ng?c Khoa ?ã ?óng gi? dân buôn qua biên ?i. Sang ??n v??ng qu?c Champa, nhan s?c c?a nàng công chúa ?ã nhanh chóng theo tin ??n ??n tai nhà vua.

Vua cho m?i nàng vào cung và ông vua tu?i ng? tu?n nh?ng v?n còn phong ?? d?t dào ?ã b? choáng váng b?i nhan s?c nàng công chúa tu?i v?a ?ôi tám. Vua Po Romé l?p t?c cho ng??i sang g?p Chúa Sãi Nguy?n Phúc Nguyên, xin h?i công chúa Ng?c Khoa v? làm v?.

Lúc ?ó, chúa Sãi Nguy?n Phúc Nguyên ?ang ph?i lo chi?n s? b?n b?, ?âu ?âu lãnh th? c?ng b? xâm ph?m, vì mu?n gi? ???c giao h?o gi?a hai v??ng qu?c nên ?ã ??ng ý g? công chúa Ng?c Khoa cho vua Po Romé.

V? ??n hoàng cung, công chúa Ng?c Khoa là ái phi ???c vua Po Romé c?ng chi?u nh?t. Khi công chúa Ng?c Khoa ?m n?ng, có v? chiêm tinh vào cung Po Romé, phán r?ng công chúa không b? b?nh, v? chiêm tinh ?ã b? vua Po Romé ?u?i v? quê.

Có v? chiêm tinh khác nói r?ng, mu?n nàng Bia Út kh?i b?nh, nhà vua ph?i tri?t ?i cây Krek, cây lim th?n bi?u t??ng s?c m?nh c?a v??ng qu?c. Sau m?t thoáng ng?p ng?ng, vua ?ã làm theo. ?ích thân vua là ng??i vác cây rìu ?i ch?t.

Sau ba nhát, thân cây Krek to l?n ?? nhào, máu Krek tuôn ch?y su?t b?y ?êm. Nàng Bia Út kh?i b?nh. Hai ng??i l?i m?n n?ng h??ng tình. Ch? ti?c là vì say mê nhan s?c c?a nàng công chúa n??c Vi?t, vua Po Romé d?n b? quên chuy?n chính s?. Ông tr? thành v? vua cu?i cùng c?a v??ng qu?c Champa.

Vua Po Romé ch?t ?úng vào lúc v??ng qu?c Champa s?p ??. Theo t?c l? Champa x?a, nh?ng ng??i v? c?a vua ph?i lên giàn h?a thiêu cùng ch?ng, ?? theo h?u h? vua. Nh?ng trong nh?ng ng??i v? vua, ch? có công chúa H?t m?a – th? phi Bia Than Can là d?ng c?m nh?y vào l?a ch?t theo ch?ng.

?? t??ng nh? v? th? h?u chung th?y và d?ng c?m, nhân dân Champa ?ã l?p m?t ngôi tháp ph?, bên c?nh tháp Po Romé. Sau này khi ngôi tháp s?p ??, t??ng bà ???c ??a vào tháp chính, bên c?nh t??ng vua Po Romé.

Theo Phunutoday

Source: Baomoi.com